Ορίζεται ως η παρουσία ενός ή περισσοτέρων λίθων σε οποιοδήποτε σημείο της αποχετευτικής μοίρας του ουροποιητικού. Οι λίθοι μπορεί να βρίσκονται στα νεφρά, στους ουρητήρες τα σωληνάκια που μεταφέρουν τα ούρα από τα νεφρά προς την ουροδόχο κύστη), στην ίδια την ουροδόχο κύστη ή και στην ουρήθρα.

Το μέγεθος των λίθων ποικίλει από λίγα χιλιοστά ως και αρκετά εκατοστά. Υπάρχουν και λίθοι που καταλαμβάνουν ολόκληρο το αποχετευτικό σύστημα του νεφρού, την πύελο και τους κάλυκες, σχηματίζοντας εκμαγείο και ονομάζονται “κοραλλιογενείς λίθοι”.

Μια συνήθης διάκριση των νεφρικών λίθων είναι βάση της χημικής τους σύστασης.

Διακρίνονται σε:

- λίθοι από ασβέστιο: είναι οι συχνότεροι

- λίθοι από κυστίνη: σε άτομα που πάσχουν από κυστινουρία

- λίθοι από στρουβίτη η φλεγμονώδεις λίθοι: σε άτομα που πάσχουν από επανειλημμένες λοιμώξεις του ουροποιητικού, κυρίως γυναίκες.

- λίθοι από ουρικό οξύ: πολύ σκληροί λίθοι που δεν απεικονίζονται συνήθως στις απλές ακτινογραφίες. Συχνοί σε άτομα που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία, κυρίως άνδρες.

Παράγοντες κινδύνου.

Ηλικία – Φύλο: η λιθίαση απαντάται συχνότερα σε άνδρες και σε ηλικίες μεταξύ 20 και 60 ετών.

Κληρονομικότητα: περίπου το 25% των ασθενών με λιθίαση αναφέρει ιστορικό λιθίασης στο στενό οικογενειακό περιβάλλον.

Παθολογικές καταστάσεις: η πιθανότητα δημιουργίας ουρολιθίασης αυξάνεται γενικά σε οποιαδήποτε κατάσταση κατά την οποία έχουμε είτε μειωμένη ροη ούρων είτε αυξημένη αππέκριση στα ούρα διαφόρων ουσιών που ευνοούν το σχηματισμό λίθων.

- Πλημμελής λήψη υγρών και αφυδάτωση.

- συγγενείς ανωμαλίες του ουροποιητικού που δημιουργούν μερική η πλήρη απόφραξη στη ροη των ουρών.

- αποφρακτικές νόσοι του ουροποιητικού όπως η υπερπλασία προστάτη.

- αύξηση στο αίμα και στα ουρά ουσιών όπως το ασβέστιο (ασβεστιουρία), το ουρικό οξύ (υπερουριχαιμία) και η κυστίνη (κυστινουρία).

- παθήσεις του θυρεοειδή και κυρίως των παραθυρεοειδών αδένων.

- λήψη σκευασμάτων ασβεστίου π.χ. σε οστεοπόρωση και χημειοθεραπευτικών φαρμάκων.

Διατροφικές συνήθειες: δίαιτα πλούσια σε ασβέστιο, οξαλικά, κορεσμένα λίπη, πρωτεΐνες, γλυκόζη και βιταμίνη C αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης ουρολιθίασης.

Συμπτώματα – Κωλικός του νεφρού

Λίθοι μικρού μεγέθους εντός του νεφρού δεν προκαλούν ιδιαίτερα συμπτώματα και συνήθως ανακαλύπτονται τυχαία. Οι ασθενείς μπορεί να αναφέρουν περιστασιακές ήπιες ενοχλήσεις στο νεφρό ακόμα και επεισόδια ανώδυνης αιματουρίας. Παρόμοια κλινική εικόνα μπορεί να παρουσιάζουν ακόμα και ευμεγέθεις λίθοι του νεφρού και έτσι να φθάσουν σε μεγάλο μέγεθος πριν διαγνωστούν.

Η έντονη συμπτωματολογία με τον χαρακτηριστικό Κωλικό του νεφρού συνοδεύει τις καταστάσεις εκείνες κατά τις οποίες λίθος οποιουδήποτε μεγέθους βρίσκεται σε τέτοιο σημείο ώστε να προκαλεί μερική η πλήρη απόφραξη της ομαλής ροής των ούρων! Αυτό συμβαίνει συνήθως όταν λίθος του νεφρού κατέλθει εντός του ουρητήρα και ενσφηνωθεί σε κάποιο σημείο της διαδρομής. Η απόφραξη με τη σειρά της προκαλεί διάταση του συστοίχου νεφρουουρητήρα την επονομαζόμενη “υδρονέφρωση”.

Αυτή η απότομη αύξηση της πίεσης εντός της ουροφόρου οδού προκαλεί τα χαρακτηριστικά και πολύ έντονα συμπτώματα που ονομάζουμε

ΚΩΛΙΚΟ ΤΟΥ ΝΕΦΡΟΥ:

- έντονος πόνος στην νεφρική χώρα με εξάρσεις και υφέσεις ο οπαίος μπορεί να αντανακλά στο σύστοιχο πλάγιο της κοιλιακής χώρας μέχρι τα έξω γεννητικά όργανα.

- εφίδρωση, ναυτία και εμετός

- συχνουρία η αίσθημα αδυναμίας προς ούρηση

- αιματουρία

- πυρετός και κακουχία

- διακοπτόμενη ούρηση σε λιθίαση της ουροδόχου κύστης

Ο κωλικός του νεφρού είναι συνήθως μια έντονη κατάσταση που οδηγεί τον ασθενή να αναζητήσει ιατρική βοήθεια!

Διάγνωση

Ιστορικό και κλινική εξέταση.

Απλή ακτινογραφία νεφρών-ουρητήρων-κύστης (ΝΟΚ): μπορεί να μην μας διαφωτίσει ιδιαίτερα όταν ο λίθος είναι μικρός η ακτινοδιαπέρατος

Υπερηχογράφημα ΝΟΚ: ο υπέρηχος μπορεί να διαγνώσει λίθους μεγέθους μεγαλύτερου των 3mm που βρίσκονται στο νεφρό η στο τελικό τμήμα του ουρητήρα. Ακόμα και αν δεν απεικονίζεται ο λίθος με τον υπέρηχο ελέγχουμε αν υπάρχει απόφραξη δηλαδή το αποτέλεσμα της λιθίασης.

Αξονική τομογραφία κοιλίας: είναι πλέον η εξέταση εκλογής. Αποκαλύπτει όλους του λίθους κάθε μεγέθους σε οποιοδήποτε σημείο του ουροποιητικού. Μας δίνει επίσης πολύτιμες πληροφορίες για την κατάσταση και την λειτουργικότητα του νεφρού.

Εξετάσεις ούρων και αίματος: ελέγχουμε την ανάπτυξη μικροβιακής λοίμωξης εντός του ουροποιητικού η οποία πιθανόν να συνοδεύει την λιθίαση και να επιβαρύνει την κλινική εικόνα.

Αντιμετώπιση

Μικροί λίθοι ως 3mm που δεν προκαλούν ιδιαίτερη απόφραξη και δεν συνοδεύονται από λοίμωξη μας δίνουν το περιθώριο της παρακολούθησης αναμένοντας την αυτόματη αποβολή τους.

Στις περιπτώσεις μεγαλυτέρων και ενσφηνωμένων λίθων που προκαλούν σημαντική απόφραξη και ιδιαίτερα όταν συνοδεύονται από λοίμωξη είναι επιβεβλημένη η επεμβατική άρση της απόφραξης. Στόχος είναι να αποφευχθούν μόνιμες βλάβες του νεφρού και να μειωθεί η εν γένει νοσηρότητα της πάθησης η οποία μπορεί να εξελιχθεί μέχρι και σε απειλητικό, για τη ζωή του ασθενούς, βαθμό.

Η άρση της απόφραξης επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση ουρητηρικού stent (double-j η Pig Tail) κατά μήκος του αποφραγμένου ουρητήρα. Πρόκειται για ειδικό λεπτό stent το οποίο τοποθετείται δια της ουρήθρας υπό ακτινοσκόπηση. Η τοποθέτηση γίνεται εύκολα, εντός 10 λεπτών και δεν απαιτείται αναισθησία. Επιτυγχάνεται έτσι η άμεση άρση της απόφραξης του πάσχοντος νεφρού, αποσοβείται ο άμεσος κίνδυνος και δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την μόνιμη θεραπεία που είναι τελικά η θραύση του λίθου.

Τεχνικές – Μέθοδοι λιθοτριψίας

Εξωσωματική λιθοτριψία: η κλασσική μέθοδος. Πρόκειται για μη επεμβατική μέθοδο που γίνεται χωρίς αναισθησία και η όλη διαδικασία διαρκεί περίπου 45 λεπτά.

Laser λιθοτριψία: πρόκειται για την τελειότερη και πιο πρόσφατη μέθοδο με ποσοστά επιτυχίας που αγγίζουν το 100%. Εκτελείται ενδοσκοπικά, δια της ουρήθρας και είναι αναίμακτη. Ο ασθενής εξέρχεται εντός του ιδίου 24ωρου.

Διαδερμική mini λιθοτριψία: εφαρμόζεται σε πολύ ευμεγέθεις λίθους και κοράλλια. Εκτελείται μέσω πολύ μικρής οπής στο δέρμα 5mm, είναι ουσιαστικά αναίμακτη και η νοσηλεία διαρκεί 24 ώρες.

Η επιλογή της μεθόδου λιθοτριψίας εξαρτάται από διάφορους παράγοντες κυρίως όμως από το μέγεθος και τη θέση του λίθου. Η ανοικτή χειρουργική για την ουρολιθίαση έχει πλέον σχεδόν εγκαταλειφθεί. Η εξέλιξη της τεχνολογίας μας δίδει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε περίπτωση λιθίασης εύκολα, γρήγορα, αναίμακτα και με απόλυτη ασφάλεια. Η επιβάρυνση του ασθενούς είναι ελάχιστη και η επάνοδος του στις καθημερινές δραστηριότητες άμεση. Προϋπόθεση, βεβαίως, αποτελεί η εξοικείωση του χειρουργού με την προηγμένη αυτή τεχνολογία που απαιτείται για την εκτέλεση λεπτών ενδοσκοπικών επεμβάσεων!